Hazal Yalın
Bir haftalık format değişikliğinin akabinde klasik sunuma geçebiliriz.
Üç yazımız var. Kommersant, Çin-Avrupa koridorları problemine bakıyor ve Kazakistan’ın AB ile birlikte “orta koridor” oluşturma gayretini inceliyor. Bu son derece kıymetli, çünkü Kazakistan’ın geleceğini ilgilendiriyor. Şimdilik harareti gizleniyor olsa da Rusya-Kazakistan ortasındaki alakalar, Kazakistan’ın bu ve gibisi adımlarına bağlı; bu adımlar Moskova’da, AB’nin Kazakistan eliyle Rusya’yı bloke etme eforu olarak görülüyor.
İkinci yazı, Nezavisimaya Gazeta’dan. Nezavisimaya, yeni Ankara hükümetinin iki temel amaç güttüğü kanısında. İçeride iktisadi krizin tesirlerini hafifletmeye, dışarıda ise Ukrayna sorununda arabuluculuk misyonunu geliştirmeye çalışıyor. Bu ikincisi, Erdoğan’ın Kahovka’da memleketler arası soruşturma komitesi kurulması teklifine Kiev rejiminin Dışişleri Bakanı Dmitriy Kuleba’nın sert, kaba ve aşağılayıcı yansısında görüldüğü üzere, Kiev tarafında duvara çarpabilir.
Üçüncü yazı, Rusya Federasyonu Komünist Partisi başkanı Gennadiy Zyuganov ile yapılmış bir mülakatın özeti. Mülakat, sol güçleri KP etrafında toplamayı hedefleyen “sol-yurtsever güçbirliğine” yakın Svobodnaya Pressa’da yayınlandı. Rusya’da solun Ukrayna ve iktidar sıkıntılarına bakışını anlamak bakımından değerli.
‘Orta koridorun geleceği’
Rusya ile AB ortasında Kazakistan’la yakın alaka kurmak üzerine yapılan rekabet artıyor. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Orta Asya ile ulaştırma yollarının geleceğine dair yeni bir araştırmasında, Güney Kazakistan üzerinden geçen “Orta Trans-Hazar ağını” Trans-Avrupa ulaştırma ağıyla entegrasyon için en uygun seçenek olarak tanımladı. Kazakistan Devlet Başkanı Kasım-Jomart Tokayev de geçtiğimiz hafta “Avrupalı ortaklarla” birlikte çalışmaya hazır olduklarını teyit etti. AB’nin Çin-AB ulaştırma koridorlarına alternatif konfigürasyonlar oluşturma isteğine karşın sıkıntıyı çözülmüş saymak için çok erken: Rusya da bu istikametin geliştirilmesi üzerinde çalışıyor, Kuzey Deniz Yolu’nun “transit potansiyeline” tam bir hakimiyet tesis ediyor. Hangi yolun Çin için daha tercih edilir olacağı, herhalde, büyük ölçüde siyasi değil fakat iktisadi ögelere bağlı olacak.
“Orta Trans-Hazar ağı” [Rusça kısaltmasıyla TMTM – H.Y.], “orta koridor” diye de anılıyor. TMTM, Çin, Kazakistan, Hazar Denizi, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye ve Avrupa ülkeleri üzerinden geçiyor. Ön değerlendirmelere nazaran yolun kesintisizliğini sağlamak üzere bariz biçimde uygunlaştırılması için 18,5 milyar avro yatırım gerekli. Bunun değerli kısmını AB üstlenmeye hazır. …
TMTM’nin geliştirilmesi Kazakistan’a petrol ihracat yollarını çeşitlendirmesi için de gerekli. Bunun yüzde 80’i şu anda Rusya tarafından denetim edilen Hazar Boru Çizgisi Konsorsiyumundan [Rusça kısaltmasıyla KTK – H.Y.] geçiyor. … (K. Borovikova / Kommersant, 6 Haziran)
‘Ankara Ukrayna sıkıntısında arabuluculuk rolünü güçlendirmeye çalışıyor’
Türkiye’de genel seçimlerin gerisinden yapılan ilk Milli Güvenlik Kurulu toplantısı, iktisattaki kriz görüngülerinin besbelli halde derinleşmesiyle gölgelendi. Türk lirası 8 Haziran sabahı yeni bir rekor kırdı ve doların pahası 23,4 liraya yükseldi. Bir evvelki gün piyasalar 23,3 liradan kapanmıştı. Medya kuruluşlarının değerlendirmelerine nazaran cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci çeşidinin yapıldığı 28 Mayıs’tan beri Türk lirası yüzde 17 kıymet kaybetti. Bu, ıslahat zaruretini tekrar gündeme getirdi. Erdoğan hükümetindeki iktisat bloğu “rasyonel temelde” siyasete dönmeyi vaat ediyor, lakin pek çok şey bloğa sunulan hareket alanının büyüklüğüne bağlı. …
MGK gündeminde… Ukrayna’da tahlil problemi özel bir kıymet taşıyordu. Kahov hidroelektrik santralinin yıkılması, Türk diplomasisinin yeni bir müdahalesini gerektirdi. Bu gayretlerin başında şimdi MİT’in eski başkanı Hakan Fidan var. Bu kaidelerde Türkiye’yi yalnızca, müddeti önümüzdeki ay sona erecek olan hububat mutabakatının geleceği değil, Ukrayna’da yeni inisiyatiflerin ortaya konması da endişelendiriyor.
Erdoğan bir evvelki gün Putin ve Zelenskiy ile telefon görüşmeleri yapmış ve Kahov HES ile ilgili bağımsız bir soruşturma süreci başlatılmasını önermişti. …
Ancak 8 Haziran’da Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitriy Kuleba, uluslararası komite fikrini hayli sert bir halla reddetti ve bunun, Rusya ile bir eşantiyon oyunu olduğunu söyledi. …
Rusya Memleketler arası Sıkıntılar Kurulu uzmanı Kirill Semyonov’un Nezavisimaya Gazeta’ya açıkladığına nazaran: “Ankara, Kahov HES etrafındaki durumda kendi klâsik arabulucu misyonunu geri kazanmaya çalışıyor. Semyonov’a nazaran: “Türkiye bu istikamette bir adım önermemiş olsa tuhaf olurdu. Ukrayna krizine yaklaşımını belirleyen şu: Bütün keskin dönemeçlerde objektif bir arabulucu rolü oynamak. Bence bu, öteki ülkeler Moskova’yı suçlamaya başlamış, Moskova ise Kiev’i suçlayan beyanlar vermekteyken, prensipte biricik hakikat tavır.” … (İ. Subbotin / Nezavisimaya Gazeta, 8 Haziran)
‘Rota değişikliği gerekli’
Hitler, hesaplarını halkın yok edilmesi üzerine kurmuştu; Anglosaksonlar ise direkt doğruya Rus dünyasını, bu büyük kültürü, devletliliği, özgün Sovyet tecrübesini yok ediyorlar. Ukrayna’da Rusça kitapların yakılması karakteristiktir: 10 milyondan çok kitabı yok ettiler. Nazileri bile geride bıraktılar. Esasen global sermayenin Rusya’ya karşı savaşı devam ediyor. Bu son derece ciddiye alınmalı. Putin’in 9 Mayıs konuşmasında bize karşı gerçek bir savaş yürütüldüğünü söylemesi tesadüf değil. Lakin sonraki gün basın sekreteri Peskov, savaş olmadığını, özel harekât yürüttüğümüzü söyledi. …
Bu müddet boyunca Rusya hava kuvvetleri düşmanın yaklaşık 670 uçak ve helikopterini yere indirdi. Bu, büyük bir hava ordusudur. Yaklaşık 5 bin topçu ve obüs sistemini yok etti. Bu, 4 ordu yapar. Tank ve zırhlı olarak 9,5 araç yok edildi. Bu, 2 tank ve 5 konvansiyonel ordu eder. Son olarak da nakliye araçları kaleminde 10 bin adet.
Toplama bakılırsa, bu, Avrupa’daki NATO ülkelerinin çağdaş bir ordu kümesidir. Bu nedenle ordumuza şükran duymak gerek: bu çok kıymetli bir yekûn. Lakin şunu da hatırlamak gerek: bütün bu başarılı aksiyonlara karşın özel askeri harekâtın en önemli amacı yerine getirilmedi: Ukrayna’nın denazifikasyonu ve demilitarizasyonu. …
Bunun yerine getirilmesi, bütün kuvvetlerin, bütün kaynakların tam manasıyla seferber edilmesini gerektiriyor. Ve gerçekte neler olup bittiğinin derin bir kavrayışını. Ne yazık ki iktidar, Ukrayna’da cehennem berbatlığıyla savaştığımızı kavramış değil. Bu türlü bir kavrayış olmayınca, net bir strateji, tesirli bir idare olmayınca, amacın yerine getirilmesi her gün daha da zorlaşıyor. …
Kokainmandan diğer bir şey olmayan Zelenskiy, onun yakın etrafı; bunlar bütün insanlığın düşmanlarıdır. İktidara geldikleri Ukrayna halkı da dahil. Bu nedenle üç kilit misyonu yerine getirmek için her şeyi yapmak gerek. … Bu misyonlar, kuvvet ve kaynakların mobilizasyonu, halkın esirgenmesi ve toplumun azami kenetlenmesi. Bütün bunlar, egemenliğimizin temini için zorunludur. …
Özellikle altını çizmek isterim: yalnızca komünistlerin tarihinde faşistlere karşı zafer vardır. Ve biz, o vakit olduğu üzere, bu çabanın örneklerini sergiliyoruz. Hatırlatırım: Kızıl Ordu Berlin’e saldırdığında her iki askerden biri komsomolcu yahut komünistti. Bu, bugün de, 21’inci yüzyılda Nazizmle çabada çocuklarımız için esin verici bir örnektir. …
İktidar partisinin zafer için kararlı biçimde çaba etmiyor olması kaygı veriyor. … Sermaye çıkışının durdurulmasını önerdik, fakat devam ediyor; yalnızca geçen yıl yurtdışına 261 milyar dolar aktı. Ve yalnızca bizdeki oligarklar, özel askeri harekâtın bir yılında zenginleştiler. 2022 başında toplam varlıkları 350 milyar dolardı, artık 500 milyar dolar. …
Bir rota değişikliği gerekli. En tehlikelisi, II’nci Nikolay’ın iradesizliğini, Hruşçov’un alıklığını, Gorbaçov ve Yeltsin’in yaltakçılığını tekrar etmek. … (Svobodnaya Pressa, 9 Haziran)