Her fırsatta ‘Benim alanım iktisat, ben ekonomistim‘ diyen ve bir yılı “faiz sebep, enflasyon neticedir” teziyle uygulamaya soktuğu yeni model ile Türkiye’yi tarihinin en ağır ekonomik kriziyle karşı karşıya bırakan Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktisat karnesini çıkardık, işte sonuç:
MİLLİ GELİR…
AKP iktidara geldiğinde 2002 yılı sonunda Türkiye’nin ulusal geliri 240 milyar dolardı. Bu sayı, 2013’te TL’nin çok kıymetli olmasının da tesiriyle 957 milyar dolara kadar yükseldi. Lakin sonraki yıllarda hem iktisattaki yavaşlama ve krizler hem de TL’nin dolar karşısındaki büyük paha kaybıyla 808 milyar dolara geriledi.
İLK 20’DEN ÇIKTIK
AKP iktidarının en büyük tezlerinden biri Cumhuriyet’in 100’üncü yılı olan 2023 yılında Türkiye’nin birinci 10 iktisat ortasında yer almasını sağlamaktı. Fakat 2015’te dünyanın en büyük 16’ncı iktisadı olan Türkiye, IMF’nin raporuna nazaran, 2021 yılında 806,8 milyar dolarlık GSYH ile en büyük birinci 20 iktisat içerisinden çıkarak 21. sıraya geriledi.
YILLARDIR DÜŞÜYOR
2002 yılı sonunda Türkiye’nin kişi başı ulusal geliri 3 bin 620 dolardı. 2013’te 12 bin 490 dolara kadar yükselen bu sayı, 2022’da 9 bin 592 dolara indi. Türkiye’de kişi başına ulusal gelir dolar bazında 2014’ten bu yana düşme eğiliminde. Resmi bilgilere nazaran kişi başına ulusal gelir 2022 yılı sonu itibariyle Cumhuriyet tarihinde birinci sefer 7 yıl üst üste düşüş göstererek 9 bin 485 dolara geriledi.
TL TARİHİN EN BEDELSİZ SEVİYESİNDE
Son yıllara TL’deki bedel kaybı damga vurdu. O denli ki, son bir yılda dolar karşısında dünyada en fazla paha kaybı yaşayan para ünitesi TL oldu. 4 Kasım 2002’de 1,67 olan dolar/TL kuru, bugün 18.80 düzeylerinde.
İŞSİZLİK SORUNU BÜYÜDÜ
2001 krizi öncesinde 2000 yılında Türkiye’de işsizlik oranı yüzde 6 idi. 2002’de bu oran yüzde 9,8’e fırladı. AKP periyodunda işsizlikte en düşük nokta 2012 yılında yüzde 8,4 oldu. Son TÜİK verisine nazaran 2022’de ise dar tarifli işsizlik oranı yüzde 10.2 oldu. Geniş tarifli işsizlik ise yüzde 20.8 düzeyinde.
YÜKSEK ENFLASYON SORUNU ÇÖZÜLEMEDİ
90’lı yıllar tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de enflasyonun (yıl sonu tüketici enflasyonu) yüksek olduğu yıllardı. 2000’lerden sonra tüm dünya ile birlikte Türkiye’de enflasyon kıymetli oranda geriledi fakat Türkiye dünya ortalamasının çok üzerinde kaldı. 2002 yılında yıllık enflasyon dünyada ortalama yüzde 4,1, gelişen ülkelerde yüzde 6,7 iken Türkiye’de yüzde 29,7 idi. 2019’da Türkiye’de enflasyon yüzde 11,8 olurken, dünyada ortalama yüzde 3,9, gelişen ülkelerde yüzde 5,7 oldu. Bugün ise Türkiye’de enflasyon yüzde 64 düzeyini aşmış durumda.
EN BÜYÜK MESELELERDEN BİRİ CARİ AÇIK
AKP’li yıllarda Türkiye iktisadının en büyük meselelerinden biri, yüksek dış ticaret açıklarından yani ithalata bağımlılıktan kaynaklı olarak verilen yüksek cari açıklardı. Türkiye’de ulusal gelire oranla cari açık 2002’de yüzde 0,3 iken, bugün yüzde 5,6 düzeyinde.
Ağustos sonu itibariyle cari açık 45 milyar dolara çıkmış durumda. Bu açığın bir kısmı kaynağı meçhul rekor para girişi ile kapatılmaya çalışılıyor.
DIŞ BORÇ YÜKÜ ARTTI
Yüksek cari açık ve ithalata bağımlılık nedeniyle Türkiye’nin dış borç stoku AKP devrinde önemli biçimde arttı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2002’de 129,6 milyar olan Türkiye’nin brüt dış borç stoku, 2022 sonu itibariyle 442 milyar dolar oldu.
KAMU MALLARINI SATIP BORÇ ÖDEDİLER
AKP iktidarı boyunca, Türkiye’nin en büyük şirketlerini, fabrikalarını, otellerini, limanlarını, güç üretim tesislerini, elektrik ile doğalgaz dağıtım şebekelerini ve yerlerini yerli ve yabancı özel şirketlere sattı.
AKP iktidarının ilk Maliye Bakanı Kemal Unakıtan satış sürecini “Satacağız satacağız. Her şeyi satacağız. Kâr edeni de satacağız, ziyan edeni de satacağız. Devleti ekonomik faaliyetlerden kurtarıncaya kadar satacağız. Pamuk eller cebe. Yerli yabancı herkes gelsin” cümleleriyle başlatmıştı.
Ekonomide kamunun tartısı azaltılırken, 2002 – 2022 tarihleri ortasında özelleştirmeden elde edilen 71 milyar doların çok büyük bir kısmı kamunun borç ödemelerine, geri kalan ise satılan şirketlerin borçlarına ve işçi ödemelerine gitti.
2002 yılından bu yana 273 kuruluşta pay senedi yahut varlık satış-devir süreçleri yapıldı. Bu kuruluşlardan 268’inde kamu hissesi kalmadı. 2002 yılından bu yana 273 kuruluşta pay senedi yahut varlık satış-devir süreçleri yapıldı. Bu kuruluşlardan 268’inde kamu hissesi kalmadı.