2024’ün üçüncü çeyreğinde, beyaz yakalı bayan işsizliği dikkat cazibeli bir artış gösterdi. Bilhassa üniversite mezunu bayan işsizliği, erkeklere kıyasla daha süratli yükseldi. TÜİK datalarına nazaran, üniversite mezunu işsizlerin sayısı arttı, lakin başka eğitim seviyelerinde işsizlik azaldı. Ekonomik daralma nedeniyle, yüksek tahsilli işgücü artarken, buna paralel olarak beyaz yakalı istihdamı gereğince büyümedi. Ayrıyeten, 15-24 yaş ortasındaki gençlerin kıymetli bir kısmı ne çalışıyor ne de okuyor. Bu durum, Türkiye’nin genç işsizlik oranlarının yüksekliğini gözler önüne serdi. Dünya gazetesinden Naki Bakır, “Beyaz yakalı bayan işsizliğinde süratli artış” başlıklı yazısında mevzuyu ele aldı:
“Sıkı para asıllı iktisat politikasının daraltıcı etkilerinin somutlaştığı yılın üçüncü seyreğinde, beyaz yakalı bayan işsizliğinde dikkat çeken yüksek oranlı bir artış yaşandı. Yüksek tahsilli işsizlerin sayısı evvelki çeyreğe nazaran 296 bin kişi artarken bunun 215 bininin bayan olduğu belirlendi. Öbür tüm eğitim düzeylerinde gerileyen işsizlik oranı, sadece üniversite mezunlarında arttı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) çeyreklik devirler bazında açıkladığı datalara nazaran 2024’ün temmuz-eylül periyodunu kapsayan 3’üncü çeyreğinde evvelki üç aylık periyoda nazaran işgücü 496 bin kişi artarak 36 milyon 173 bine, istihdamdakiler de 296 bin kişi artarak 32 milyon 993 bine, ülkedeki toplam etkin işsiz sayısı da net 200 bin kişi artarak 3 milyon 180 bine yükseldi. TÜİK’in anket yoluyla belirlediği ve yalnızca ilgili devirde faal iş arama kanallarını kullanmış işsizleri kapsayan bu datalara nazaran 3’üncü çeyrekte işsizlik oranı toplamda yüzde 8,4’ten yüzde 8,8’e yükseldi. Lakin TÜİK’in “mevsim etkisinden arındırılmış” istatistiklerine nazaran ise işsiz sayısı 3’üncü çeyrekte 20 bin kişi azalarak 3 milyon 106 bine ve işsizlik oranı yüzde 8,8’den yüzde 8,7’ye geriledi.
EN BÜYÜK KESİM BEYAZ YAKALI
Mevsimsellikten “arındırılmamış” datalara nazaran açıklanan eğitim durumu bazında dağılıma bakıldığında ise çok çarpıcı bir tablo ortaya çıktı. Başka eğitim seviyelerindeki işsiz sayısı fazla değişmezken, hatta ilköğretim mezunlarında gerilerken, üniversite bitirmiş işsizlerin sayısında çok süratli bir artış yaşandı. Evvelki çeyreğe nazaran 269 bin kişi artan yüksek okul diplomalı işsizlerin sayısı 1 milyon 106 binle toplam işsizler içinde eğitim seviyesi dağılımında yaklaşık üçte birle en büyük kesiti oluşturdu. Etkin iş arayanlara nazaran belirlenen işsizlik oranı üniversite mezunu erkek işsizlerde yüzde 5,7’den yüzde 6,4’e, bayan işsizlerde ise yüzde 11’den yüzde 15,4’e, toplam üniversite mezunlarında yüzde 7,9’dan yüzde 10,3’e yükseldi. Buna karşılık daha evvel en büyük bölümü oluşturan lise altı (ilköğretim) mezunu işsizlerin sayısı 91 bin kişi azalarak 1 milyon 26 bine geriledi. Evvelki çeyreğe nazaran; okur muharrir seviyesindeki işsizler sadece 2 bin kişi artarak 36 bin, genel lise mezunu işsizler 6 bin kişi artarak 596 bin, mesleksel ve teknik lise mezunu işsizler de 13 bin kişilik bir artışla 415 bin kişi oldu.
İşsizlik oranı okur müellif düzeyindekilerde yüzde 4,4 olarak aynı kalırken, ilköğretim diplomalılarda yüzde 7,4’ten yüzde 6,9’a, düz lise mezunlarında yüzde 11,3’ten yüzde 10,9’a, mesleksel ve teknik lise mezunlarında yüzde 9,9’dan yüzde 9,8’e indi.
ESAS ARTIŞ ÜNİVERSİTELİ KADINLARDA
Beyaz yakalı işsizliğe cinsiyet dağılımına nazaran bakıldığında ise temel artışın bayanlarda olduğu belirlendi. Üç aylık devirde üniversite mezunu erkek işsizlerin sayısı 54 bin kişi artarak 397 bine, üniversite diplomalı işsiz bayanların sayısı ise 215 bin kişi artarak 709 bine ulaştı.
Anılan periyotta okur muharrir düzeyindeki etkin bayan işsizler 3 bin kişi artarak 22 bin, ilköğretim mezunu bayan işsizler 5 bin kişi artarak 368 bin, genel lise mezunu bayan işsizler 2 bin kişi azalarak 273 bin, mesleksel ve teknik lise mezunu bayanı işsizler 41 bin kişi artarak 211 bin kişi oldu. Buna nazaran bu devirde en büyük artış üniversite diplomalı bayan işsizlerde gerçekleşti. Üniversite mezunu bayanlarda yüzde 15’i aşan işsizlik oranı okur müellif düzeyindeki bayanlarda yüzde 3,3’ten yüzde 3,8’e, ilköğretim mezunu kadınlarda yüzde 8’den yüzde 8,2’ye yükseldi. Düz lise mezunu bayanlarda yüzde 17,4’ten yüzde 16,2’ye düşen işsizlik oranı, mesleksel ve teknik lise mezunu bayanlarda yüzde 16,8’den yüzde 19,7’ye çıktı.
İŞ GÜCÜNÜN ÜÇTE BİRİ BEYAZ YAKALI
Son yıllarda arka arda açılan ve sayıları 200’e yaklaşan üniversitelerde okuyan öğrenci sayısı da 7 milyonu aşarken, üniversite bitirenlerin sayısındaki süratli artışa karşılık, iktisatta daralmanın da tesiriyle beyaz yakalı istihdamının buna paralel artmaması, bilhassa kadınlarda olmak üzere yüksek tahsilli işsiz sayısını büyütüyor.
TÜİK’in daha evvel açıkladığı eğitim istatistiklerine nazaran ülke nüfusunun yüzde 24,6’sını ön lisans, lisans, yüksek lisans ve üzeri olmak üzere yüksek tahsilliler oluşturuyor. Bu da yaklaşık 21 milyon dolayında bir nüfusa denk geliyor. Nüfusta dörtte bir seviyesinde bulunan yüksek tahsilliler, işgücünün ise yaklaşık üçte birini oluşturuyor.
3’üncü çeyrekte 66 milyona yaklaşan çalışma çağındaki nüfusun 36 milyon 173 bin kişi ile yüzde 54,8’i işgücüne dahil olurken bunun da 10 milyon 786 bin kişi ile yüzde 28,9’u üniversite mezunları oluşturdu. Birebir devirde 32 milyon 993 bin olan istihdamdaki nüfus içinde yüksek tahsilliler 9 milyon 680 bin kişi ile yüzde 29,3 hisse alıyor. 3 milyon 180 bin işsizin ise yüzde 34,8’ini üniversite mezunları oluşturuyor. 2’nci çeyrekte bu oran yüzde 28,1 seviyesindeydi. Buna nazaran iş gücüne dahil her 100 şahıstan 29’u ve yaklaşık her üç işsizden biri üniversite mezunu.
PROFESYONEL İŞLERDE SÜRATLİ İŞSİZLİK ARTIŞI
3’üncü çeyrek itibaren etkin iş arayan işsizlerin mesleksel niteliklerine nazaran dağılımında en büyük kümesi oluşturan hizmet ve satış elemanları evvelki çeyreğe nazaran yüzde 12,8 artışla 757 bin kişi olurken; 602 bin kişi ile ikinci büyük kümesi oluşturan “profesyonel meslek mensupları” kategorisindekilerin sayısı evvelki çeyreğe nazaran yüzde 38,1 arttı.
Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlarda işsiz sayısı yüzde 3,5 azalarak 555 bine, sanatkârlar ve ilgili işlerde işsiz sayısı yüzde 8,4 azalarak 338 bine gerilerken, teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensuplarında bu sayı yüzde 42,5 artarak 332 bine ulaştı. İşsiz sayısı; ofis ve müşteri hizmetlerinde yüzde 7,9 azalarak 325 bine, tesis ve makine operatörleri, montajcılarda yüzde 6 azalarak 204 bine geriledi. Yönetici kategorisindekilerde yüzde 12,8 artışla 53 bine yükselen işsiz sayısı, nitelikli tarım, ormancılık ve su eserlerinde çalışanlarda yüzde 27,8 azalarak 13 bine geriledi.
4 GENÇTEN 1’İ NE OKUYOR NE ÇALIŞIYOR
2024’ün 3’üncü çeyreğine ait TÜİK iş gücü dataları bir öbür çarpıcı tabloyu daha ortaya koyuyor. Buna nazaran ülke genelinde 15-24 yaş kümesindeki 11 milyon 652 bin genç nüfusun yüzde 26,3 oranındaki 3 milyon 70 bini ne çalışıyor ne okuyor. Öteki deyişle bu yaş kümesindeki her 4 gençten biri eğitimine devam etmediği üzere rastgele bir işte de çalışmıyor. Okur muharrir (diplomasız) 103 bin gencin yüzde 83,9 oranındaki 86 bini, ilköğretim mezunu 5 milyon 30 bin gencin yüzde 18,8 oranındaki 973 bini, düz lise mezunu 3 milyon 187 bin gencin yüzde 29,6 oranındaki 945 bini, mesleksel ve teknik lise mezunu 1 milyon 873 bin gencin yüzde 30,2 oranındaki 566 bini ve üniversite mezunu 1 milyon 458 bin gencin yüzde 36,3 oranındaki 529 bini bu durumda. OECD bilgilerine nazaran Türkiye ne eğitimde ne istihdamda olan genç nüfus oranında uzun yıllardır en başlarda yer alıyor.”
