Hollanda’nın güneybatısında, Belçika hududundaki Zeeland eyaletinde yer alan Sluis Belediyesi’ne bağlı Turkeye köyü, 400 yılı aşkın tarihi ve Türkiye ile Osmanlı devrinde başlayan derin kontağı hasebiyle “Hollanda’daki Türkiye” olarak anılıyor.
“TÜRKİYE YOLU”
Köye giden ana yolda “Türkiye yolu” manasına gelen “Turkeijeweg”, otobüs durağında da “Türkiye” manasına gelen “Turkije” tabelaları yer alıyor, köyün girişindeki 16 numaralı konutun çitlerinde Hollanda ve Türk bayraklarının olduğu levha asılı duruyor.
İLK BARIŞ MANÇO ZİYARET ETTİ
Barış Manço, hiçbir Türk’ün yaşamadığı Turkeye köyünü 1989’da ziyaret etti ve köy sakinlerinden Monique Sturm ile eşinin konutunda gerçekleştirdikleri sohbeti, ‘7’den 77’ye’ programında yayımladı.
Uzun yıllardan beri Turkeye’de yaşayan Sturm, Türkiye’den getirdiği eşyayla süslediği meskenini gezdirdi ve köyün tarihçesini anlattı.
Türkiye’nin istekli elçiliğini yapan Sturm’un konutunun kapısında “Türkiyeli Elçilik No:16” yazılı tabela dikkati çekiyor, binanın dış duvarlarını ve bahçesini Türkiye’den gelen yahut Türkiye ile alakalı eserler süslüyor.
Sturm, “Barış Manço bizi ziyaret etti. Bir Türk rock yıldızının bizim ‘Türkiye’mizi ziyaret etmesi sürpriz oldu. O vakit kim olduğunu bilmiyorduk. Sonradan öğrendim, Türkiye’de çok meşhur biriymiş” dedi.
EVİNİ TÜRKİYE’DEN GETİRİLEN EŞYALAR SÜSLÜYOR
Evini Türkiye’den getirilen eşyayla süsleme hobisini severek sürdürdüğünü anlatan Sturm, “Türkiye’den gelen lambaları ve kilimleri seviyorum. Bunları saklamaktan zevk duyuyorum” diye konuştu.
Evinin duvarında saz, taraftar flamaları, Türk bayraklı anahtarlıklar ve posterler bulunan Sturm, çay bardaklarının ve tepsilerin çok güzeline gittiğini kaydetti.
Evinin salonunda Türkiye’den çok sayıda, kilim, kıyafet, bayrak, elbise, fincan, tespih, bayrak ve süs eşyası bulunduran Sturm, “Şimdiye kadar Türkiye’den ve öbür ülkelerde yaşayan Türklerden 3 bin 600 kadar ziyaretçiyi ağırladık.” sözünü kullandı.
“ARTIK GELECEĞİMİ DÜŞÜNME VAKTİ GELDİ”
Evinin camlarını Turkeye köyü ve kendisi hakkında yayımlanan haber kupürleriyle süsleyen Sturm, Türklerin kendisini sık sık ziyaret ettiğini ve bundan memnuniyet duyduğunu söyledi.
Sturm, biriktirdiği eşyayı ileride ne yapacağını şimdi düşünmediğini belirterek, “Önümüzdeki ay 70 yaşıma gireceğim. Artık kendi geleceğim ve bu eşyanın akıbetini düşünme vaktim geldi” dedi.
Sturm, köyünde Türkiye’nin kültür elçiliği üzere bir vazifesi yürütmekten şad olduğunu lakin güzelce yaşlanan annesine tek başına bakması nedeniyle bu vazifeye eskisi kadar vakit ayıramadığını lisana getirdi.
Çevredeki “Turkeye” yazılı birtakım tabelaların kaldırıldığını anlatan Sturm, tarihi izlerin vakitle kaybolmaya başladığına dikkati çekti.
KÖYDE 22 MESKEN BULUNUYOR
Köy sakinlerinden Iske Geertman, ‘Turkeye’ isminin Hollandalılar tarafından değişik karşılandığını belirterek, “İnsanlar, bu ismi duyunca ‘Türkiye’ye geldik, tatildeyiz’ formunda latife yapıyor” diye konuştu.
Geertman, köy nüfusunun evvelki yıllara göre arttığına dikkati çekerek, “Biz köydeki son eviz ve 22 numarada oturuyoruz. Sanırım 22 konut var köyde. Evvelden meskenlerin yalnızca yarısı kalıcı ikamet yeriydi, öteki yarısı ise yalnızca yazlık konut olarak kullanılıyordu” tabirlerini kullandı.
Son yıllarda köye kalıcı olarak yerleşenlerin sayısının arttığına işaret eden Geertman, “Eşim 50 yıldır bu köyde yaşıyor. Biz de evvelce yazlık olarak kullanıyorduk, artık daha uzun kalıyoruz. Köyde evvelden pek çocuk sesi duyamazdınız. Artık 15 civarı çocuk yaşıyor” formunda konuştu.
Komşusu Sturm’un Türkiye’nin istekli elçisi olarak köyde bulunmasından memnuniyet duyduğunu lisana getiren Geertman, mükemmel bir iş yaptığını söz etti.
“Köyün ismin nereden geldiği hakkında çeşitli öyküler var. Bunların hangisi yanlışsız bilmiyorum” diyen Geertmen, hangi öykü hakikat olursa olsun, köyün isminden ötürü iki ülke ortasında bir yakınlığın bulunduğunu söyledi.
KÖYÜN İSMİYLE İLGİLİ FARKLI RİVAYETLER VAR
Sluis Belediyesi’nin arşivindeki 23 Haziran 1982 tarihli evrakta köyün isminin nereden geldiğinin bilinmemesi ve bilhassa Türk basınının gösterdiği ilgi üzerine ‘Turkeye’ isminin araştırılmasına karar verilmesi ve ilgili kurumlardan evrak toplanmaya başlanması dikkati çekiyor.
Arşivlerdeki dokümanlarda uzmanlar tarafından ‘Turkeye’ ismiyle ve köyün tarihçesiyle ilgili araştırmalar sonucunda farklı rivayetlere ulaşılıyor.
Rivayetlerin ortak noktasını, 1600’lü yıllarda kurulan köyün bulunduğu bölgenin Hollanda’nın girdiği savaşlarda sık el değiştirmesi sebebiyle bu ismi kimin verdiğinin aşikâr olmaması oluşturuyor.
Sturm’un da en çok duyduğunu belirttiği rivayete nazaran, köyün ismini 400 yıl evvel Hollanda’nın kurucusu Willem van Oranje’nin oğlu Prens Maurits van Oranje veriyor.
Turkeye köyünün olduğu bölge, Hollanda’nın İspanya’dan bağımsızlığını kazandığı Seksen Yıl Savaşları (1568-1648) periyodunda stratejik rol oynuyor.
Özellikle deniz yoluyla basitçe ulaşılabilen bölgenin doğal savunma mevzisi özelliği nedeniyle İspanyollara karşı bağımsızlık savaşında değeri daha da artıyor.
O devirde İspanyolların elinde esir bulunan 1500 Türk, Hollandalıların yardımıyla kurtarılıyor. Kurtarılan Türklerin verdiği kıyafetleri giyen ve üç hilalli Osmanlı flamaları gemilerine takan Hollandalıları gören İspanyol güçlerinin, “Osmanlı donanmasının bölgeye geldiği” yanılgısına düşerek geri çekildiği tabir ediliyor. Böylelikle Hollanda, tekrar büyük bir İspanyol işgalinden kurtulduğu için köye bu isim veriliyor.
Bir diğer rivayete nazaran ise Osmanlının, İspanyollara ve Katolik Fransızlara karşı Hollanda’yı desteklemesi nedeniyle duyulan minnet karşılığında köye Turkeye ismi veriliyor.
Turkeye’ye 18 kilometre uzaklıktaki Sint Anna Ter Muden köyünde yer alan ve üzerinde Osmanlı kavuğu figürü, ay ve yıldız biçimleri bulunan tulumbalı çeşmenin de yeniden bu rivayeti desteklediği aktarılıyor.
Başka rivayete nazaran ise halkının yoksulluk içinde olduğu bölgelerde alaycı lisanla bu bölgeye de Turkeye isminin verildiği tabir ediliyor.
BÖLGEYE FRANSIZLAR GELİYOR
Köy meydanındaki bilgilendirme tabelasındaki metinde bölgenin, İspanyollardan kurtarılmasından sonra Hollandalılar ile Fransızlar ortasında 3 defa el değiştirdiği belirtiliyor.
Özellikle Seksen Yıl Savaşları’ndan sonra bölgenin, kuşatma ve savunma açısından stratejik değerini kaybettiği anlatılan metinde ülkenin kuzey kısımlarındaki toprakların da sular altında kalmasıyla elde edilen yeni deniz yollarıyla Turkeye’nin savaş açısından eski değerini yitirdiği tabir ediliyor.
1676 yılına kadar Westfort ismiyle anılan köye daha sonra Küçük Turkeye isminin verildiği anlatılan metinde bölgede hâlâ siper, mühimmat depoları ve mevzilerin bulunduğu bilgisine yer veriliyor.
Bölgedekilerin merkezi Hollanda Krallığı’nı uyarmalarına karşın gerekli değerin verilmemesi nedeniyle 29 Temmuz 1708’de Turkeye’nin olduğu bölgenin Fransızların saldırısına uğradığı, kiliseler ve çiftliklerin yağmalandığı tabir ediliyor.
Metinde 1794-1814 yıllarında Fransızların elinde bulunan bölgenin 18. yüzyıl sonlarında büsbütün mevzi haline getirildiğine işaret ediliyor.
Fransa tarafından tehdit edilen Hollanda Krallığı, birçok devletten takviye istediği bu periyotta Osmanlı hükümdarlarından da yardım talebinde bulunmuştu.
HOLLANDA İLE TÜRKİYE ORTASINDA 400 YILI AŞAN İLİŞKİLER
Turkeye köyü, 17. yüzyıldan itibaren süratle gelişen Hollanda – Osmanlı alakalarının yalnızca bir modülünü teşkil ediyor.
Osmanlı İmparatorluğu’nun 1612 yılında Hollanda Cumhuriyeti’ni devlet olarak tanıyan birinci ülke olmasıyla başlayan bağlar, 400 yılı aşmasıyla dikkati çekiyor.
İlk Hollanda Elçisi Cornelis Haga, 1612’de İstanbul’a atanmış, birebir yıl Sultan I. Ahmet tarafından Hollandalılara Ahidname-i Hümayun verilmişti.
Diplomatik münasebetlerin tesisiyle Hollandalı tüccarların Osmanlı İmparatorluğundaki faaliyetleri artmış, Hollanda elçileri genelde İngiliz büyükelçileri ile işbirliği halinde Avusturya ve Rusya ile yapılan savaşlardan sonra barış müzakerelerde arabulucu olmuştu.
Cumhuriyetin ilanından sonra, 1924 yılında imzalanan ve Dostluk Mutabakatı olarak da bilinen “Türkiye Cumhuriyeti ile Felemenk Kraliyeti Ortasında Muhadenet Muahedenamesi” Hollanda ile akdedilen birinci muahede oldu.
İki ülke ortasındaki değerli mutabakatlardan Türkiye-Hollanda İşgücü Mutabakatı da 1964 yılında imzalandı.
Bu yıl, Hollanda ile Dostluk Muahedesi’nin 100’üncü, İşgücü Mutabakatı’nın da 60’ıncı yıl dönümü idrak edildi.